Οι κάκτοι είναι σίγουρα μερικά από τα πιο εντυπωσιακά και αξιοπρόσεκτα φυτά του πλανήτη. Είναι μάλλον άσχημοι στην όψη, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι τρέφουν αισθήματα συμπάθειας και θαυμασμού προς αυτά τα αλλόκοτα φυτά. Δικαιολογημένα! Οι κάκτοι είναι πραγματικοί survivors και μάλιστα, δε φαίνεται να δυσκολεύονται σ’ αυτό. Ζουν σε περιοχές όπου το πολύτιμο νερό είναι λιγοστό. Άρα, δεν έχουν την πολυτέλεια να το χάνουν, επειδή δύσκολα θα μπορέσουν να το αναπληρώσουν. Οι κάκτοι, λοιπόν, έχουν πλήθος προσαρμογών που συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των υδατικών τους απωλειών. Ποια είναι, όμως, η σημαντικότερη αιτία για την απώλεια νερού από όλα ανεξαιρέτως τα χερσαία φυτά; Η απάντηση βρίσκεται στη διαδικασία της διαπνοής. Ξέρουμε πως ένα φυτό πρέπει να φωτοσυνθέτει για να ζήσει. Για τη φωτοσύνθεση απαιτούνται μερικά απλά συστατικά:

• νερό, το οποίο αντλείται μέσω των ριζών από το έδαφος
• διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο απορροφάται μέσω των φύλλων από την ατμόσφαιρα
• θρεπτικά συστατικά, τα οποία περιέχονται στο νερό που αντλείται από το έδαφος

Για να καταφέρει, βέβαια, ένα φύλλο να απορροφήσει διοξείδιο του άνθρακα, είναι αναγκασμένο να ανοίξει τους μικρούς πόρους που βρίσκονται στην επιφάνειά του. Οι πόροι αυτοί ονομάζονται στόματα. Μόλις ανοίξουν, το εσωτερικό του φύλλου (που είναι πλούσιο σε νερό) έρχεται σε επικοινωνία με την ατμόσφαιρα (που είναι φτωχή σε νερό). Έτσι, παράλληλα με την είσοδο του απαραίτητου διοξειδίου, διαφεύγει νερό προς την ατμόσφαιρα. Η συγκεκριμένη διαφυγή νερού ονομάζεται διαπνοή. Όσο πιο πολλά είναι τα στόματα του φύλλου και όσο περισσότερο χρόνο παραμένουν ανοιχτά, τόσο περισσότερο νερό χάνεται. Ο κίνδυνος αφυδάτωσης (άρα και μαρασμού) είναι ορατός, αν το φυτό δεν έχει την ευκαιρία να το αναπληρώσει. Οι κάκτοι συγκαταλέγονται στα φυτά που δυσκολεύονται να βρουν καινούριο νερό για να αντικαταστήσουν αυτό που χάνουν κατά την απαραίτητη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Η λύση είναι να ελαχιστοποιήσουν τις υδατικές τους απώλειες. Γι’ αυτό και έχουν πολύ μικρά φύλλα. Κατά κανόνα, όσο πιο μικρό είναι ένα φύλλο, τόσο λιγότερα στόματα έχει. Επίσης, όσο πιο παχύ και σκληρό είναι ένα φύλλο, τόσο λιγότερο νερό δραπετεύει μέσω των στομάτων. Συνδυάζοντας τα δύο προηγούμενα, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πως τα φύλλα των παράξενων αυτών φυτών έχουν τη μορφή αγκαθιού. Με τον τρόπο αυτό, ο κάκτος καταφέρνει να μειώνει τις υδατικές του απώλειες, ενώ ταυτόχρονα απωθεί και πιθανούς εχθρούς που επιδιώκουν να τους φάνε, γιατί κανείς δε θα ρίσκαρε να τρυπηθεί από τα αδυσώπητα αυτά αγκάθια. Μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια!