Ο φυλοκαθορισμός, δηλαδή η διαδικασία που καθορίζει αν ένα έμβρυο θα γίνει θηλυκό ή αρσενικό άτομο, είναι μια πολύπλοκη υπόθεση, που δε χωράει σε καλούπια και δεν υπακούει σε κανόνες χωρίς εξαιρέσεις. Στην προσπάθειά μας να απλοποιήσουμε το ζήτημα του φυλοκαθορισμού, πραγματοποιούμε επικίνδυνες γενικεύσεις, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά ατοπήματα. Όπως και να έχει, αν επικεντρωθούμε στον άνθρωπο, μπορούμε να αναφέρουμε μερικά στοιχεία, έστω κι αν αυτά δεν είναι τόσο λεπτομερή.

Έχουμε ακούσει πολλές φορές ότι το φύλο στον άνθρωπο καθορίζεται από την παρουσία ή απουσία του φυλετικού χρωμοσώματος Υ. Δηλαδή, αν ένα άτομο διαθέτει στο γονιδίωμά του το συγκεκριμένο χρωμόσωμα, τότε είναι αρσενικό, ενώ αν δεν το διαθέτει, είναι θηλυκό. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι κάποιες γενετικές πληροφορίες που βρίσκονται στο Υ χρωμόσωμα (και που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο χρωμόσωμα, φυλετικό ή αυτοσωμικό) καθορίζουν τη δημιουργία του αρσενικού φαινοτύπου. Έτσι, αν ένα ωάριο (που πάντα περιέχει το Χ χρωμόσωμα) γονιμοποιηθεί από ένα σπερματοζωάριο που τυχαίνει να περιέχει επίσης το Χ χρωμόσωμα, τότε το ζυγωτό θα έχει χρωμοσωμική σύσταση ΧΧ. Η απουσία του χρωμοσώματος Υ και, κατ’ επέκταση, των γενετικών πληροφοριών που προκαλούν τη δημιουργία του αρσενικού φαινοτύπου, έχει ως αποτέλεσμα τη μετατροπή αυτού του ζυγωτού σε θηλυκό άτομο. Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που ένα ωάριο γονιμοποιηθεί από ένα σπερματοζωάριο που περιέχει το Υ χρωμόσωμα; Θα μπορούσε εύκολα να ισχυριστεί κάποιος ότι το ζυγωτό με χρωμοσωμική σύσταση ΧΥ θα γίνει αρσενικό άτομο. Τελικά, έτσι θα γίνει. Αρχικά, όμως, ο “στόχος” αυτού του εμβρύου είναι να μετατραπεί και πάλι σε θηλυκό άτομο! Αυτό οφείλεται στην αργοπορία της έκφρασης κάποιων γενετικών πληροφοριών του Υ χρωμοσώματος, οι οποίες σχετίζονται με την αρρενοποίηση, δηλαδή με τον καθορισμό του αρσενικού φαινοτύπου. Αν, λοιπόν, με κάποιο τρόπο, “φιμώναμε” τις συγκεκριμένες γενετικές πληροφορίες, τότε το έμβρυο θα μετατρεπόταν σε θηλυκό άτομο, παρά την παρουσία του Υ χρωμοσώματος! Θα είχαμε, δηλαδή, θηλυκό άτομο με χρωμοσώματα ΧΥ. Επειδή, όμως, αυτό δε συμβαίνει φυσιολογικά, το “ξύπνημα” (έστω και αργοπορημένο) των γενετικών πληροφοριών αρρενοποίησης του Υ χρωμοσώματος, θα αναγκάσει το έμβρυο να γίνει αρσενικό, παρά την αρχική “επιδίωξή” του να γίνει θηλυκό.